ทำความรู้จักกับโรคภูมิแพ้

วันที่ ๙ เดือน มกราคม  พ . ศ. ๒๕๕๙

ที่มา : รศ.นพ.สุวัฒน์ เบญจพลพิทักษ์ โรคภูมิแพ้ในเด็ก : สาเหตุและการป้องกัน   พิมพ์ครั้งที่ ๑  

           บริษัท บียอนด์ เอ็นเทอร์ไพรซ์ จำกัด  หน้า ๑ - ๑๐

เรื่อง ทำความรู้จักกับโรคภูมิแพ้

โรคภูมิแพ้คืออะไร

          โรคภูมิแพ้ เกิดจากปฏิกิริยาทางภูมิคุ้มกันของร่างกายต่อสารก่อภูมิแพ้ (allergen) ที่ได้รับเข้าสู่ร่างกาย  ไม่ว่าจะเป็นการสัมผัสทางผิวหนัง การรับประทาน การสูดดม  การฉีดเข้ากล้ามหรือเข้าหลอดเลือด หรือถูกแมลงกัดต่อย ล้วนสามารถก่อให้เกิดอาการแพ้ได้ ที่สำคัญคือ จะเป็นเฉพาะคนที่เป็นโรคภูมิแพ้ คนที่ไม่เป็นโรคนี้จะไม่มีปฏิกิริยาทางภูมิคุ้มกันต่อสารก่อภูมิแพ้ เท่าที่มีรายงานในโลกนี้มีสารก่อภูมิแพ้จำนวนมากกว่า ๔,๐๐๐ ชนิด อย่างไรก็ตามมีสารก่อภูมิแพ้ที่พบบ่อยในไทย ได้แก่ สารก่อภูมิแพ้ในอากาศ เช่น ไรฝุ่น แมลงสาบ เกสรพืช รังแคสัตว์เลี้ยง สารก่อภูมิแพ้ในอากาศ เช่น นมวัว ไข่ ถั่วเหลือง อาหารทะเล ข้าวสาลี โดยทั่วไปสามารถจำแนกสารก่อภูมิแพ้ได้เป็น ๒ กลุ่ม  ได้แก่

• สารก่อภูมิแพ้ในบ้าน  เช่น  ไรฝุ่น แมลงสาบ ฝุ่น เชื้อราในอากาศ รังแคสัตว์เลี้ยง พวกแมว สุนัข
• สารก่อภูมิแพ้นอกบ้าน  เช่น  ละอองเกสรหญ้า ฝุ่นละอองและควันตามท้องถนน มลพิษทางอากาศ ควันท่อไอเสียจากรถ ซึ่งเป็นสารระคายเคือง และกระตุ้นให้ผู้ป่วยมีอาการมากขึ้น

โรคภูมิแพ้มีกี่ชนิด

          โรคภูมิแพ้สามารถเกิดได้กับอวัยวะทุกส่วนของร่างกาย  บางคนเกิดเฉพาะที่อย่างเดียว บางคนเกิดอาการในหลายๆ อวัยวะพร้อมๆ กัน แต่ผู้ป่วยมักมีอาการเรื้อรัง มีอาการแสดงได้หลายแบบ โรคภูมิแพ้ที่สำคัญในเด็ก  ได้แก่

          ๑.  โรคหืด (asthma) เกิดจากการที่ทางเดินหายใจมีการบวม หลอดลมตีบแคบ เมื่อถูกกระตุ้นโดยสารก่อภูมิแพ้ที่สูดเข้าทางเดินหายใจทำให้เกิดปฏิกิริยาภูมิแพ้ในหลอดลมและปอด  ผู้ป่วยจะมีอาการหายใจเสียงดัง "วี้ด" หอบ แน่นหน้าอก ผู้ป่วยจะมีหลอดลมที่ไวต่อการเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมหรืออารมณ์ ร้อนไป หนาวไป ออกกำลังกาย หักโหมมากไป หรือการติดเชื้อในระบบหายใจ
          ๒.  โรคเยื่อบุจมูกอักเสบภูมิแพ้ (allergic rhinitis) หรือมักเรียกว่า โรคแพ้อากาศ มีอาการส่วนใหญ่ในจมูก คัดจมูก จาม คัน น้ำมูกไหลใสๆ แทบทุกวัน เป็นๆหายๆ เรื้อรัง บางคนมีปัญาภูมิแพ้ที่ตาร่วมด้วยมีอาการคันตา น้ำตาไหล เด็กบางคนบ่นว่าแสบตา
          ๓.  โรคผื่นผิวหนังอีกเสบภูมิแพ้ (atopic dermatitis) ผิวหนังมีอาการคัน แดง เป็นผื่นเรื้อรัง เป็นๆหายๆ ตามแก้ม คอ บริเวณใบหู พบบ่อยในเด็กเล็ก สำหรับในเด็กโตจะพบผื่นตามข้อพับแขน ขา ข้อเท้า อาการผื่นคันจะเห่อมากขึ้น เมื่อมีสิ่งกระตุ้น เช่น อากาศร้อน เหงื่อ ออกมาก การเกาที่ผื่นมากๆ ก็กระตุ้นได้
          ๔.  ผื่นลมพิษ (urticaria) ผิวหนังมีอาการคัน บวม เป็นผื่นนูนหนา ซึ่งเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น แพ้อาหาร แพ้ยา พิษจากแมลงกัดต่อย ติดเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรีย บางรายไม่ทราบสาเหตุ
          ๕.  แพ้อาหาร (food allergy) เป็นปฏิกิริยาการแพ้ส่วนประกอบในอาหาร ส่วนใหญ่เป็นโปรตีน แสดงอาการแพ้ได้หลายระบบ ที่พบบ่อย ได้แก่  ระบบทางเดินอาหาร เช่น ปวดท้อง อาเจียน ท้องเสีย อาเจียนเป็นเลือด ถ่ายอุจจาระเป็นเลือด อาการแพ้ทางผิวหนัง เช่น ผื่นผิวหนังอักเสบภูมิแพ้ ลมพิษ อาการทางระบบทางเดินหายใจ เช่น หอบหืด คัดจมูก น้ำมูกไหล หายใจดังครืดคราด เป็นต้น มีผู้ป่วยบางรายแพ้อาหารอย่างรุนแรง (anaphylaxis) ทำให้ระบบอวัยวะต่างๆ ทำงานล้มเหลวจนเสียชีวิตได้
          ๖.  เยื่อบุตาอักเสบจากภูมิแพ้ (allergic conjunctivitis) มีอาการแสบตา คันตา น้ำตาไหล ขยี้ตาบ่อย จนขอบตาช้ำ สีคล้ำ มักพบร่วมกับโรคเยื่อบุจมูกจมูกอักเสบภูมิแพ้